Dünyada en çok tüketilen içeceklerin başında ‘çay‘ geliyor. Bazı istisnalar dışında dünya genelinde bu içeceğin iki söylenişi var: Biri Batı Trakya‘da kullandığımız ‘çay’, diğeriyse özellikle batı ülkelerinde kullanılan ‘te’ kelimesine dayanıyor. Peki, bu isimler nereden geliyor?
Ülkeden ülkeye farklı şekillerde tüketilen çayın hangi ülkede nasıl adlandırıldığı, o ülkenin çayla tanışmasının hikayesine dayanıyor.
Hollandalılar (thee), İngilizler (tea), İspanyollar (té), Fransızlar (thé), Endonezyalılar (teh) ve Afrika’nın batı ve güney ülkeleri “te” gibi birbirine benzeyen isimler kullanırken, Türkler (çay), İranlılar (chay), Ruslar (çay), Japonlar (oça), Araplar (şay), Hindistanlılar (şay), Doğu Afrikalılar (çai) gibi ülkeler ise ‘ça’nın isimlerini kullanıyor.
Ça ve te kelimelerinin kaynağı çayın ana vatanı olan Çin’den geliyor. Bu ülkeden yola çıkan çayın dünyaya yayılırken izlediği güzergah, aldığı isim üzerinde belirleyici rol oynamış.
Karadan gelene ‘ça’, deniz yoluyla gelene ‘te’
Ça’ ve benzeri versiyonlar çayın karadan, yani meşhur İpek Yolu üzerinden ulaştığı ülkelerce benimsenirken, çay yapraklarını deniz yoluyla Avrupa’ya taşıyan Hollandalı tüccarlar sayesinde bu bitki Te ve benzeri kelimeler aldı.
17’nci yüzyılda Hollandalıların Çin’deki ana üssü Çin’in sahil bölgesi Fujian’daydı. Kıyı şeridinde bulunan Fujian’da yaygın olan Min Nan Çincesi, çay kelimesini “te” olarak tanımlıyor.
Hollanda Doğu Hindistan Şirketi (The Dutch East India Company), Çin’den Avrupa’ya ilk çay ihracatını yapan şirket olarak biliniyordu. Böylelikle Avrupalılar bu bitkiyi daha çok bu isimle tanıdı.
Portekiz’de chá
Deniz yoluyla taşınan bu bitki Avrupa’da te, tea, the ismiyle biliniyor. Ancak Portekiz’de chá kelimesi kullanılıyor. Nedeni Portekizli denizcilerin bu bitkiyle Hollandalılardan önce tanışması ve çayı doğrudan Macao’dan alması.
İpek Yolu ile gelen ‘çay’ kelimesi
Diğer yandan Çin’den Orta Asya’ya doğru karadan yola çıkan çay Farsça, Hintçe ve Rusçada chay, Arapçada shay, Sahra altı Afrika’sının en yaygın dili olan Swahili dilinde chai ismiyle günlük hayatta yer aldı.
Türkçede ve Yunancada ‘çay’ denmesi Farsçaya dayanıyor. Çin’in Mandarin lehçesinde ‘ça’ diye okunan bu kelime Farslılarla beraber “chai/çay” olarak birçok ülkeye yayıldı.
Bu yüzden çayın muhtemelen Farsçadan da daha eski olan Japonca ve Korece kullanımları da cha şeklinde kaldı.
Azınlıkça'yı Google Haberlerde takip et
Azınlıkça'yı Facebook'ta takip et
Azınlıkça'yı Twitter'da takip et
