Ortodoks Yunan halkı 40 günlük oruç boyunca ne yer ne yiyemez? Temiz Pazartesi nedir?

Yunanistan’da resmi tatil günü olan Temiz Pazartesi (Kathara Deftera) aslında Ortodoks Hristiyanların dini bir yortusudur. 40 günlük oruç süreci bugünle başlar.

Karnaval ve eğlencelerin sonunda dindar Ortodokslar 40 gün oruç tutarlar ve buna Paskalya Orucu da denir. Aslında oruçları 48 gündür. 40 günden maksat, Hazreti İsa’nın vaftizden sonra çölde aç kaldığı oruç günleri kadar olmasıdır. Bu günlerde Ortodokslar et ve hayvansal ürünler yemezler.  

Bahsettiğimiz bu hayvansal gıda yememe orucuna (perhiz) Paskalya Yortusu’ndan tam 7 hafta önce başlanmaktadır.

Hayvansal Gıdalar Yasak – Ahtapot ve kalamar serbest

Hayvansal ürünler demişken bu ürünler arasında peynir ve tereyağı dahil tüm gıdaların olduğunu belirtelim. Bu dönem İsa peygamberin çölde tuttuğu 40 günlük orucu temsil ettiği için Yunanca “Sarakosti” orucu denir. Peynir ve et ürünleri dışında, süt ve yumurta da tüketilmediğini ve bunları içeren hiçbir ürünü de yemediklerini söyleyelim.

Bu kadar fazla şart ve kural olunca, kek pasta dahil süt ve yumurta ve hayvansal hiçbir gıda içermeyen ürün bulmak oldukça zordur.  Bu yüzden Ortodoks orucuna uygun gıda ürünleri üretimi bir sektör haline gelmiştir. Bugün Yunanistan genelinde Sarakosti orucuna uygun yüzlerce gıda ürünü üretilmekte ve üstlerinde bu özelliği belirtilerek satılmaktadır.

Unutmadan söyleyelim bu oruç döneminde Ortodokslar deniz ürünleri yer dense de aslında balık da yemezler. Bu yüzden balık dışındaki deniz ürünlerini yoğun olarak tüketirler. Oruç sırasında havyar, kalamar, ahtapot, midye ve karides gibi deniz ürünlerine sınırlama yoktur.  Yiyebildikleri kadar yiyebilirler. Oruç döneminde balık sadede belirli günlerde yenebilir.

Ayrıca ve bu dönemde oruç tutan Ortodokslar için Yunanistan genelinde marketlerde patatesten imal edilmiş özel oruç kaşarı veya peynir türleri bile satılmaktadır.

Oruca başlanan Temiz Pazartesi günü fırınlarda “lagana” adı altında Ramazan pidesine benzeyen bir pide satılmaktadır. Üzeri bol susam ile kaplı bu pidenin asıl özelliği mayasız olmasıdır. Tadı gayet güzel olan pidenin Müslümanların Ramazan pidesinden farkı ise yumurtasız ve mayasız oluşudur. 

Lagana’nın tarihi antik çağa kadar uzanmakta günümüze kadar gelmektedir. Lagana yüzyıllar önce fakirlerin tatlısı ünvanını almıştır. Yüzyıllar boyunca neredeyse hiç değişmeyen lagana geleneği, bugün Yunanistan çapında her mahalledeki fırıncılar tarafından pide şeklinde üzerine bol susam serpilerek hazırlanmaktadır.

Temiz pazartesi günü havyar ile hazırlanan tarama ve yağsız fasulye çorbası yemek Yunan halkının sürdürdüğü gelenekler arasındadır. Fasulye yoksa başka bir sebze yemeği masalarda olur ama mutlaka yağsız yapılmaya çalışılır. Yağsız derken daha çok zeytinyağı kullanımı ile bu hayvansal yağ kullanamama telafi edilir.   

Son olarak Temiz pazartesi günü bir diğer gelenek de uçurtma uçurmaktır. Özellikle çocuklu aileler deniz kenarları veya açık alanlara giderek çocuklarıyla uçurtma uçururlar.,

Günümüz Yunanistan’ında 40 gün süren bu katı kurallara uyarak oruç tutan Ortodoks sayısı çok değildir.  Gençler arasında et ve hayvansal gıda kullanımı yaygındır. Ancak gelenek ve adetlerine sıkı sıkıya bağlı olan Yunan halkı dini yortuları ailelerin bir araya geldiği coşkulu törenlerle kutlamaktadır. 

Öte yandan 40 günlük hayvansal gıda yememe orucu öncesi Yunanistan’ın meşhur Çiknopmepti gününde bütün sokaklarda mangallar yakılır ve bol bol ızgara et ürünleri tüketilir. Tabii koronavirüs salgını nedeniyle insanların bir araya gelerek eğlenmeleri veya özel günlerini kutlamaları gibi gelenekler hükümetin uyguladığı koronavirüs yasaklarına takılmış durumda.

sss

Çiknopempti ne? Çiknopempti günü nedir? TIKLA ÖĞREN