Ayağa ve göğse vicks sürmek gerçekten faydalı mı?

Soğuk algınlıklarında yani solunum yollarının viral enfeksiyonlarında, ayak tabanına veya göğse “Vicks” (Vicks VapoRub) sürülmesi bizde de başka ülkelerde de son senelerde çok popüler olmuş bir tedavi yöntemidir.

Tahmini okuma süresi 5 dakika

Vicks, genellikle soğuk algınlığı ve öksürük semptomlarını hafifletmek için kullanılan popüler bir merhemdir. Ürün mentol, okaliptüs yağı ve kamfer içerir. Bu bileşenlerin solunum yollarını açmaya ve öksürüğü hafifletmeye yardımcı olduğu bilinmektedir.

Vicks’i ayaklara sürmenin faydalarına dair iddialar var, ancak bu iddiaların bilimsel olarak kanıtlanmış bir temeli yoktur. Bazı insanlar, özellikle küçük çocuklar için, Vicks’i göğüs yerine ayaklara sürmenin daha güvenli olduğunu düşünüyor. Bu uygulama, özellikle ayaklara çorap giydirildiğinde, mentol ve diğer bileşenlerin buharlarının solunum yollarına ulaşarak rahatlama sağlayabileceği düşünülüyor. Ancak, bu etkiyi doğrulayan bilimsel bir kanıt yoktur.

Hastaların göğsüne, boynuna ve ağrıyan yerleri üzerine sürülüp ovalanarak uygulanan ilacın öksürüğe, kas ağrılarına, burun tıkanıklığı ve hapşırmaya, ses kısıklığına iyi geldiğine ve solunumu rahatlattığına inanılır.

Vicks sürüldükten sonra ayak sıcak bir havluya sarılarak bir süre beklenir, göğse olan uygulamalarda ise Vicks masaj yapılarak deriye iyice yedirilir.

Vicks’ i burun deliklerinin hemen altına sürerek burun tıkanıklıklarının düzelmesini umut edenler de vardır (1, 2, 3).

Peki, bunlar gerçekten yararlı mıdır yoksa bir şehir efsanesi yani hurafe midir?

Vicks burnu açmaz

Vicks’ te burundaki damarları büzen ve burun deliklerini açan bir madde yoktur, bu tamamen Vicks’ teki kuvvetli “mentol kokusunun” burundaki reseptörleri uyarması ve beyinde rahat nefes alma algısı yaratmasına bağlıdır.

Üstelik Vicks’ te bulunan kâfur mukozalardan ve zedelenmiş deriden emildiğinde toksik etkiler gösterebilir, göze teması da kornea tabakasında hasara yol açabilir.

Ayak tabanına Vicks sürmek

Ayak tabanına sürülen Vicks de mentolün solunmasıyla tıpkı burun deliklerine sürüldüğünde olduğu gibi beyinde solunum yollarının açık olduğu algısı yaratabilir (4).

2-11 yaş arasındaki çocuklarda gerçekleştirilen bir araştırmada, göğse Vicks sürülmesinin vazelin sürülmesi veya hiçbir şey yapılmamasına kıyasla öksürük ve burun tıkanıklığına iyi geldiği, bu çocukların geceyi daha rahat geçirdikleri tespit edilmiştir (5).

Bu araştırmanın üretici firma tarafından desteklendiğini bildireyim de sonuçlarının ne kadar güvenilir olduğunu siz takdir edin.

Vicks çocuklar için tehlikeli

Dünyanın muteber tıp dergilerinden biri olan Chest’ de yayınlanan bir araştırmada, reçetesiz satılan Vicks’ in 2 yaşından küçük çocuklar için tehlikeler taşıdığı bildiriliyor (6).

Araştırmada, bu ilacın bronşlarda iltihaba yol açarak, mukus yapımını artırarak ve mukusun küçük bronşlardan temizlenmesini azaltarak çok ciddi solunum yetersizliğine yol açabileceği ve bu yüzden küçük çocuklarda kullanılmaması öğütleniyor.

Wake Forest University School of Medicine uzmanları tarafından yapılan araştırmada, Vicks’ in insanlarınkine çok benzer bronşlara sahip olan dağ gelinciklerinde mukus yapımını yüzde 59 oranında artırdığı ve mukus atılmasını yüzde 36 oranında azalttığı, ilacın solunum yollarında kan toplanmasını azaltmadığı, sadece beynin bronşların açık olduğunu sanmasını sağladığı belirlendi.

Araştırmayı yapan uzmanlar, ilacın aslında solunum yollarını açmadığını, ama beynin solunum yolları açıkmış gibi algılamasını sağladığını ileri sürüyorlar.

Üreticiden itiraz var

İlacı üreten firma ise bu araştırmaya itiraz ediyor. İlacın bir asırdan beri kullanıldığını, son beş yıl içinde bir milyardan fazla satıldığını ve herhangi olumsuz etkisinin bildirilmediğini ve hayvanlar üzerinde elde edilen sonuçların insanlar için geçerli olmayabileceğini ileri sürüyor.

Üretici firma çok haksız da değil, zira ilacın prospektüsünde iki yaşından küçük çocuklarda kullanılmaması ve 6 yaşından küçüklerin ilacı soluyarak içlerine çekmemeleri gerektiği ve ilacın burun deliklerine sürülmemesi uyarısı yer alıyor.

Vicks’ te neler var?

Vicks VapoRub, Proctor and Gambel firması tarafından üretilen ve neredeyse yüzyıldan beri kullanılan, ülkemizde de çok popüler olan buharlaşan merhem şeklinde bir ilaçtır.

İçinde kâfur, Hindistan cevizi yağı, mentol, okaliptüs yağı, timol, terebentin ve sedir ağacı yaprağı yağı bulunuyor.

Çocuklara ilaç vermeyin

Tıbbi fetva kurumu FDA’ nın, birkaç sene evvel yayınladığı raporda 6 yaşından küçük çocuklara ‘öksürük ve soğuk algınlığı ilaçlarının yasaklanmasını’ tavsiye ettiğini hatırlatırım.
Hem bu ilaçların etkili olduklarını gösteren kesin bilimsel kanıtlar yok ve hem de çok ciddi hatta ölümcül de olabilen yan etkilere sahipler.

Raporda, Amerika’ da son 35 yıl içinde en az 125 çocuğun reçetesiz satılan ve ‘tezgâh üstü ilaçlar’ adıyla bilinen bu ilaçlar yüzünden öldükleri; ölüm ihtimalinin 2 yaşından küçüklerde daha da yüksek olduğu bildiriliyor.

Gelelim neticeye

Soğuk algınlığı kendi kendine geçen virüslerin sebep olduğu bir enfeksiyondur.

Antibiyotiklerin de, öksürük ve grip ilaçları, vitamin-mineral-antioksidan gibi hapların da yak tabanı veya göğse sürülen Vicks’ in de bir faydası olmadığı gibi tümünün de ciddi zararları olabilir.

Oda sıcaklığı 20 dereceyi geçmesin, nemi yüzde 45-50 arasında olsun, odayı her gün havalandırın, evde sigara ve kokulu temizlik ürünleri veya kozmetik kullanmayın, kâfi.

Kaynaklar:

1. http://www.themarysue.com/vicks-rubbing-feet/

2. http://www.snopes.com/medical/homecure/vaporub.asp

3. http://www.health.com/health/gallery/0,,20306931_4,00.html

4. http://www.parents.com/health/cough/is-vicks-vaporub-on-feet-safe-effective-cough-treatment/

5. http://pediatrics.aappublications.org/content/early/2010/11/08/peds.2010-1601.short

6. http://journal.publications.chestnet.org/article.aspx?articleid=1089581