Drama’da yaşayan son Yahudi 75 yaşında!

Yakov Kohen bugün 75 yaşında ve belki de sadece Drama şehrinin değil Batı Trakya’nın da içinde yer aldığı Doğu Makedonya-Trakya (DMT) Eyaleti’nde yaşayan son Yahudi.

Kathimerini gazetesinde yer alan habere göre Yakov Kohen Yahudilerin Pesah (Hamursuz) Bayramında Drama’daki evini bırakarak dindaşlarıyla birlikte bayramlarını kutlamak için Selanik’e gidiyor.

Savaş öncesinde Yunanistan’da Serez’den Evros iline kadar binlerce Yahudi yaşıyordu. Birçoğu Bulgarlar tarafından işgal altındaki DMT Eyaletinde yakalandı ve Polonya’daki toplama kampında öldürülmek üzere Almanlara teslim edildi. O zamandan bu yana çok azı ayakta kalabildi. Sinanogları ve evleri talan edildi, onların yok oluşu ile Yahudilerin kendi damgasını vurduğu yerel toplumların kültürel ve ekonomik kimliğinin önemli bir parçası kayboldu.

Gazeteci Stavros Tzimas’ın “Bir Hıristiyan şehrinde tek Yahudi olmak ve kendi ibadethanende ibadet bile edememek nasıl bir duygu?” sorusuna Kohen şu cevabı veriyor:

“Eğer iyi dostların varsa kendini iyi hissediyorsun. Benim şanssızlığım ise son üç yılda iki Hıristiyan samimi dostumu kaybetmem oldu, o zamandan beri kendimi yalnız hissediyorum. Kendimi okyanusta damla gibi hissediyorum. Drama toplumu bana iyi davranıyor. Eşim ölene kadar her şey çok iyiydi, evimiz herkes açıktı. Ancak eşimi 10 yıl önce kaybettiğimde zorluklar başladı ve sorunum çekilmez bir hal aldı”.

Kathimerini gazetesine konuşan Yakov Kohen düğünlere, cenazelere, Hıristiyan mezarlıklarına gittiğini, mum yaktığını hatta Drama’da sinagog olmadığı için kiliseye gittiğini söylüyor ve ekliyor “Eşim ve iyi dostlarım öldüğünden beri her Cumartesi Hıristiyan mezarlıklarına giderek onlara mum yakıyorum. Bizim mezarlıklarımız yok edildiği için dindaşlarıma mum yakamıyorum. Eşim ise Kavala’da babasının yanına defnedildi. O yüzden burada dostlarıma mum yakıyorum”.

İbraniceyi hiçbir zaman öğrenmeyen Yakov Kohen, dua etmek istediğinde Yunanca karakterlerle yazılı bir dua kitabını açıyor, büyük bayramlarında ise çocuklarının yaşadığı Selanik’e gidiyor.

“Birkaç yıl öncesine kadar az sayıda Yahudi’nin yaşadığı Kavala’ya gidiyordum” diye anlatan 75 yaşındaki Kohen “Hatta Pesah Bayramında sinagogda ayin yapabilmek için gerekli sayıyı tamamlayabilmek için Selanik’ten bazı dindaşlarımıza harçlık vererek buraya getirtiyorduk. Bugün için ise ne Kavala’da ne de İskeçe, Serez, Gümülcine ve Evros’ta Yahudi var ne de sinagog var” ifadelerini kullanıyor.

Kohen’i annesi gizlice Selanik’e ve oradan da memleketi Volos’a geçmeden önce Kavala’da kendisini dünyaya getirmiş. Volos’ta ise hahambaşı dedesi Almanların Yahudileri toplayacağını anladığında, metropolit İoakim’in tembihiyle aile fertlerini toplamış ve sonra dindaşlarını da kaçmaları için uyardıktan sonra isyancıların olduğu dağlık Keramidi köyüne gitmiş. Kohen o yılları “Oradaki insanlar bizlere son derece iyi davrandı, kurtuluşa kadar köyde kaldık” diye hatırlıyor. – azınlıkça