İdrarda Kanama (Hematüri) nedir, nasıl tedavi edilir?

Üroloji ve üroonkoloji uzmanı Prof. Dr. Can Öbek, tıp dilinde hematüri olarak adlandırılan idrarda kan saptanmasının önemli bir bulgu olduğuna dikkat çekiyor.

Bu hastalıkta erken teşhis ve tedavi hayat kurtarıcı olduğunu vurgulayan Öbek, Hematüri nedir, nasıl tedavi edilir sorularının cevaplarını açıkladı.

Bu hastalıkta erken teşhis ve tedavi hayat kurtarıcı olduğunu vurgulayan Öbek, hematüriye sebep olan unsurlardan teşhisine, idrarı boyayan gıdalardan diğer ilgili hastalıklara kadar aslında konunun ne derece karmaşık olduğunu gündeme taşıyor. 
 
 Hematüri (İdrarda Kanama) nedir?

Hematüride böbrekler, böbreklerden idrar kesesine idrarı taşıyan ve üreter adı verilen tüpler, idrar kesesi, idrar kesesinden dış dünyaya kadar idrarı taşıyan ve üretra adı verilen idrar borusu ve erkeklerde prostat bezinden kaynaklanan çeşitli rahatsızlıklar sorumlu olabilir. İdrarda kan iki şekilde saptanabilir, eğer bir idrar tetkiki yapılmışsa burada mikroskop ile incelemede rastlanabilir. Buna ‘mikroskopik hematüri’ denir ve genellikle az miktarda kanın idrara karışması sonucu oluşur. Diğer yöntem, kişinin idrarında kanı görebileceği düzeyde ve daha fazla kan hücresinin idrara karışmasıyla oluşur, buna ise ‘makroskopik hematüri’ denir. Bu durumda idrar pembe, kırmızı, çay renginde veya kahverengi olabilir. Ayrıca idrar tahlilinde kan hücrelerinin yanı sıra, iltihap hücrelerinin (lökosit) varlığı enfeksiyonu, kristallerin varlığı taş hastalığını ve proteinin varlığı böbreğin glomerulonefrit adı verilen rahatsızlıklarını akla getirir. 
 
İdrarda kanamaya en sık yol açan nedenler şu şekilde özetlenebilir: İdrar yolu iltihabı hastalıkları, bunların başında en sık sistit; prostat iltihabı ve kanseri, prostatın iyi huylu büyümesi gibi erkeklerde prostat hastalıkları; böbrek iltihabı ve kanseri gibi böbrek hastalıkları; böbrek ve idrar yollarındaki taş hastalığı; ve mesane kanseridir. 
 
Kadınlarda adet döneminde idrara kanın karışması yanlışlıkla idrar kanaması olarak değerlendirilebilir, o yüzden bu konuda dikkatli olmak gerekir. Bu durum idrarda kanama olduğunu göstermez. Kan sulandırıcı ilaç kullanımı (aspirin de buna dahil), idrara kan karışmasına yol açabilir. İdrarı boyayan veya kanamaya yol açan bazı ilaçlar da vardır, örneğin; phenazopyridin, cyclophosphamide etken maddelerine sahip ilaçlar. İdrarı kırmızıya boyayan gıdalar arasında pancar, böğürtlen ve ravent (rhubarb) sayılabilir. Yenilen gıda içindeki gıda boyalarının da idrar rengini boyayabileceği unutulmamalıdır. Yoğun egzersiz sonrası idrarda kan saptanabilir, ağırlık kaldırmak veya aerobik egzersiz buna sebep olabilir. Böbrek ve idrar yollarının hasar gördüğü travmalarda (trafik kazası, spor yaralanmaları vb.) idrara kan karışabilir.
 
İdrarda kan saptanması durumunda, mutlaka araştırılması ve hangi sebepten kaynaklandığının ortaya konulması gerekir. Hem idrar yolları sağlığı hem de genel sağlık açısından tedaviyi gerektiren bir durum varsa, zamanında teşhis ve tedavi edilmesi önemlidir. 
 
İdrarda kanamaya sebep olacak diğer hastalıkları şu şekilde sırlayabiliriz: 
 
Sistit:

İdrarda kanamaya, bazı idrar yolu rahatsızlıkları eşlik edebilir. İdrar yaparken yanma, sık idrara gitme, gece idrara kalkma, tuvalete zor yetişme gibi bulgular genellikle iltihabi durumlarda görülür. Mesanenin (idrar kesesi) bakterilerle olan iltihabi hastalığına sistit denir ve özellikle bayanlarda sık saptanan bir durumdur. Genellikle antibiyotik ile kolaylıkla tedavi edilebilir. Menapoz sonrası dönemde ve cinsel olarak yeni aktif olan kadınlarda tekrarlamalar görülebilir. Böyle durumlarda yinelemeleri önlemek için hekim bazı önlemler önerecektir. Yukarıdaki tabloya titreme, ateş ve yan ağrısının eklenmesi, olayın basit bir sistit olmaktan çıktığının ve böbreklerin de iltihabi olaya karıştığının bulgularıdır.  Bu durumda kişinin acil olarak bir uzmana başvurması gerekir.
 
Taş hastalığı:

Karın yan tarafında bele vuran çok şiddetli ağrı, bulantı ve kusma ile birlikte olan idrar kanaması genellikle taş hastalığını düşündürür. Bu durumda taş hastalığını ortaya koymak için film çekilir ve taşın yerine ve boyutuna göre tedavi planlanır.
 
Prostat hastalıkları:

Prostat erkek üreme sisteminde yer alan bir salgı bezidir. İltihaplandığı durumlarda sık idrara çıkma, idrarda şiddetli sızı, zor idrar yapma, ateş ve bunlara eşlik eden idrar kanaması olabilir. Yaşla birlikte prostat büyüyebilir ve erkeklerde ileri yaşlarda sıkça rastlanan bazı işeme problemlerine yol açabilir. Bu durumda da idrarda kan görülebilir. Erkeklerin en sık saptanan kanseri olan prostat kanserinde de idrarda kanama saptanabilecek bulgulardan birisidir.
 
Mesane Kanseri:

Kanamanın idrarda gözle görünecek kadar yoğun olması, özellikle de pıhtılar içermesi genellikle ciddi bir hastalığın habercisi olabilir. Böyle bir durumun bir kez yaşanması bile, asla ihmal edilmemelidir. Böbrek ve idrar yollarından kaynaklanan kötü huylu bir hastalığın belirtisi olabilir. Ülkemizdeki en sık kanserlerden biri olan mesane kanserinin en önemli belirtisi idrarda ağrısız kan görülmesidir. Devamlı olmayabilir ve aralıklarla tekrarlayabilir. 
 
Teşhis için neler yapılır, tedavisi nasıl olur?
 
Hekimi teşhis konusunda yönlendiren en önemli unsur, hastadan alacağı rahatsızlığa ait hikayedir.  Kanamanın ne zamandır olduğu, kanamaya eşlik eden yakınmaların olup olmaması, varsa neler olduğu tanıya giden yolda yol göstericidir. İkinci önemli aşama, kişinin fiziki muayenesidir.  Bunlardan sonra laboratuvar ve görüntüleme tetkiklerinden yararlanılır. İdrar ile ilgili ek bazı tetkikler, bazı kan testleri, idrar yolları ultrasonografisi – bilgisayarlı tomografisi veya manyetik rezonans görüntüleme (MR) gerekli durumlarda hekim tarafından istenebilir. İdrar kesesinin içine ışıklı bir kamerayla bakılan endoskopik işlem (sistoskopi) ve biyopsi bazı durumlarda gerekebilir. İdrarda kan saptanması bir hastalık değil, bir bulgudur. Ortaya çıkmasına yol açan hastalık ne ise, onun önce teşhis edilip, daha sonra tedavi edilmesi gerekir.