Neden esneriz? Bu yazıyı esnemeden okuyabilene aşkolsun

Bu sorunun en kısa cevabı: Kimse bilmiyor! Uzun cevap ise cevabı gene kimsenin bilmediği ama bu konuda birkaç tane ilginç teori var:

1. Karbondioksit verip daha çok oksijen almak için esnediğimiz görüşü araştırmalarca çürütülmüştür ama yine de çoğu kişi bunun doğru olduğuna inanıyor. Bu teoriye göre, insanlar sıkıldıklarında ya da yorulduklarında daha yavaş soluduğu için akciğerlere daha az oksijen gidiyor. Karbondioksit kanda biriktikçe de beyin derin ve oksijen dolu bir nefes alma emri gönderiyor.

Bu teoriyi çürüten ise 1987 yılında ilgili bir çalışma yürüten Dr. Robert Provine ki kendisi taihin ilk esneme uzmanı sayılır. Provine’in çalışmasında gönüllü katılımcılar 30 dakika boyunca farklı oranlarda CO2 ve O2 ihtiva eden dört gazdan birini soludular. Normal havanın oksijen oranı %20,94, CO2 oranı ise %0,03’tür ancak yüksek karbonhidrat ihtiva eden gazların (%3 ve %5) hiçbiri deneklerde daha çok esnemeye yol açmadı.

2. Albany Üniversitesinden bir ekip araştırmacı geçen yıl esnemenin gerçek amacının beyni serinletmek olduğunu iddia ettiler. Provine’inkine benzer bir çalışma yürütseler de sonuç yine aynı oldu: kanda Co2 ve O2 oranlarının azalıp yükselmesi esnemede herhangi bir etkiye neden olmadı.

Sonrasında yapılan çalışmalar iki beyin serinletme mekanizması üzerine yoğunlaştı: burundan soluma ve alın serinletmesi. Burundan soluduğunuzda burun boşluğundaki kan damarları serinleyerek beyne daha serin kan gönderiyorlar. Benzer olarak, alnınızı serinlettiğinizde burada bulunan ve bazıları doğrudan beyne bağlanan damarlar daha serin bir kan taşıyorlar. Araştırmacılar, alınlarına ılık ya da oda sıcaklığındaki havluları bastırılan deneklerin, soğuk havluyla bastırılanlara nispeten daha çok esnediklerini gözlemledi. Deney sırasında burnundan soluyanlar hiç esnemedi.

Araştırmacılar bulgulara dayanarak, esnemeyle birlikte içe çekilen havanın beyni serinlettiğini ve zihinsel verimi koruduğunu söylediler.

3. Başka bir teoriye göre ise esneme fizyolojik değil sosyolojik bir vaka. Esnemenin bulaşıcı yapısı bunu gösteriyormuş.

Neredeyse bütün omurgalılar esner ama sadece insanlar, şempanzeler ve makaklar başka bir bireyin esnemesinden etkilenip esnemeye başlar. Bu üç canlı grubunun topluluk halinde yaşadıklarını hesaba katarsak, bulaşıcı esneme denen şey, davranışları koordine etmek ve topluluğu tetikte tutmak için ortaya çıkmış olabilir.

Esnemek hâlâ bir gizem sayılır ama esneme hakkında kesin olarak bildiğimiz şeyler de var:

1. Ortalama bir esneme altı saniye kadar sürer.

2. İnsanlarda en erken esneme 11 haftalıkken görülür ama doğduktan sonra değil, anne karnında 11 haftalıkken!

3. Esneme sırasında nabız %30 kadar artabilir.

4. İnsanların %55’i başka birini esnerken gördükten sonra beş dakika içerisinde esnemeye başlar.

5. Körler, başka birinin esnediğini kayıttan duyduklarında daha çok esner.

6. Esneme hakkında bir şey okuduğunuz ya da düşündüğünüz zaman bile esnemeye başlayabilirsiniz.

7. Bu yazıyı yazarken en az 8 kez esnemişimdir. Siz?