Bu balık karada yürüyor

Çamur zıpzıpları, Oxudercinae alt-familyasını oluşturan ve çok sayıda türü kapsayan ikiyaşayışlı (amfibik) balıklardır.

Suyun dışında 3 gün kadar sağ kalabilen, ön yüzgeçlerini ayak gibi kullanarak kıyıda yürüyebilen (hatta alçak dallara tırmanabilen ve 60 cm civarında sıçrayabilen) ve ağzında taşıdığı suyu dil gibi kullanarak karada beslenebilen balıklardır. Çamur zıpzıpları, gel-gitlerin sık yaşandığı çamur yatakları ve mangrov ormanları gibi tropik (dönence) ve subtropik (dönence-altı) bölgelerde (Batı ve Doğu Afrika, Madagaskar, Hindistan, Çin, Japonya, Avustralya kıyıları gibi) bulunurlar.

Yaşamlarının dörtte üçünü suyun dışında geçiren çamur zıpzıpları, hava solumak için özel organlara sahip olmamalarına rağmen, nemli kaldıkları sürece oksijeni derilerinden ve ağız kenarlarından emebilirler. Nemli kalabilmek için sulu toprakta yani çamurda sık sık yuvarlanma ya da baş ıslatma hareketi yaparlar. Solungaç odacıklarında su baloncukları tutabilirler ve bu sayede suyun dışında solungaçları yoluyla nefes almayı sürdürebilirler.

Gözlerinin alt kısmında su dolu bir kesecik bulunur ve karadayken balık sık sık gözlerini bütünüyle bu keseye geri çekip nemlendirir. İki gözü birbirinden bağımsız hareket edebilen hayvanın görüş alanı çok geniştir. Ayrıca suyun dışında yani hava ortamında, suda olduğundan daha iyi görür.

Ön yüzgeçleriyle adım atan çamur zıpzıpları, düz zeminde ilerlerken arka yüzgeçlerinden pek yardım almaz; genellikle dümdüz uzanan kuyruğu sürükler. Ancak eğimli yüzeylerde ve zıplama yapacakları zaman kuyruklarını kullanırlar. Yine kaslı kuyruklarının ve gövdelerinin yardımıyla hafif yükseltilere tırmanmayı da başaran çamur zıpzıpları kıyıda gezinerek, çoğu zaman orada buldukları böceklerle beslenirler.

Suyun içinde avlanırken, çoğu balık -aslında sucul omurgalıların çoğu- emerek beslenme denilen bir teknik kullanır. Bu biraz özelleşmiş bir anatomi, yani özel bir ağız-çene yapısı gerektiren bir harekettir ve suyun altında gerçekten çok iyi iş görür. Ama o tip bir yapı muhtemelen karada işe yaramaz diye düşünsek de, çamur zıpzıpı bambaşka bir teknikle suyun dışında beslenebiliyor. Dilleri olmasa da karaya çıkarken yanlarında su götürüp, beslenecekleri zaman üzerine su fırlatıyor ve ardından komple emiyorlar. Bu tekniğe “su dili” veya “hidrodinamik dil” adı veriliyor.

Çamur Zıpzıpı Türleri ve Yaşadıkları Yerler

— Apocryptes cinsi
A. bato: Hindistan’ın doğu kıyılarından Burma’ya kadar; örnek yer: Ganj Deltası, Hindistan.

— Apocryptodon cinsi
An. madurensis: Hindistan’ın doğu kıyılarından Filipinler’e ve Avustralya’nın kuzeyine kadar; örnek yer: Madura Adası, Java, Endonezya.
An. punctatus: Güney Japonya; örnek yer: Kyuşu, Japonya.
An. wirzi: Kuzey Avustralya ve Papua Yeni Gine; örnek yer: Papua Yeni Gine.

— Boleophthalmus cinsi
B. birdsongi: Kuzey Avustralya.
B. boddarti: Indo-Batı-Pasifik bölgesi, Hindistan’ın batı kıyılarından Bombay, Maharaştra) doğuda Sabah’a (kuzey Borneo) ve güney Vietnam’a kadar; örnek yer: Hint Okyanusu.
B. caeruleomaculatus: Kuzey Avustralya (WA, NT, QLD) ve Papua Yeni Gine; örnek yer: Adelaide Nehri, Avustalya, NT.
B. dussumieri: İran Körfezi, Umman, Pakistan ve batı Hindistan; örnek yer (B. dentatus): Bombay, Maharaştra, batı Hindistan; örnek yer (B. chamiri): Hürmüz Boğazı, İran.
B. pectinirostris: Tayvan, Çin ve Güney Japonya; örnek yer: Kanton, Çin.
B. poti: Sadece Papua Körfezi’ndeki Fly Nehri deltası.

— Oxuderces cinsi
Ox. dentatus: Çin kıyılarında Şangay’dan güneye Makao’ya kadar; örnek yer: Makao.
Ox. nexipinnis: Indo-Batı Pasifik bölgesi, Bengal Koyu’ndan Andaman Denizi, Java Denizi, Tayland Körfezi ve Güney Çin Denizi’nin güneyine kadar; örnek yer: Penang Denizi, Malezya.

— Parapocryptes cinsi
Pa. rictuosus: Bengal Koyu; örnek yer: Puduçeri (Pondiçeri), Tamil Nadu, Hindistan.
Pa. serperaster: Ganj Deltası’ndan doğuya Çin ve Endonezya’ya kadar; örnek yer: Makao.

— Periophthalmodon cinsi
Pn. freycineti: Filipinler, doğu Endonezya ve kuzey Queensland, Papua Yeni Gine; örnek yer: Timor, Endonezya.
Pn. schlosseri: Güney doğu Asya; örnek yer: Ambon, Endonezya.
Pn. septemradiatus: Kuzey Hindistan, Burma, Tayland, Malezya; örnek yer: Ganj Deltası, Hindistan.

— Periophthalmus cinsi
P. argentilineatus: Kızıl Deniz ve Afrika’nın doğu kıyılarından doğuya doğru güney Japonya, Avustralya ve Samoa Adaları; örnek yer: Irian Jaya ve Moluccas, Endonezya.
P. barbarus: Fas’tan Angola’ya kadar; örnek yer: Liberya.
P. chrysospilos: Hindistan’ın doğu kıyılarından Tayland Körfezi’ne ve Java Adası’na kadar; örnek yer: Banka Adası, Endonezya.
P. darwini: Kuzey Avustralya, Papua Yeni Gine; örnek yer: Shoal Koyu, Avustralya.
P. gracilis: Indo-Pasifik bölgesi, Sumatra’dan Filipinler ve Queensland, Avustralya’ya kadar; örnek yer: Java ve Sumatra, Endonezya.
P. kalolo: Doğu Afrika’dan Samoa’ya kadar; örnek yer: Waigeo, Irian Jaya, Endonezya.
P. magnuspinnatus: Güney Kore’den güneye doğru Güney Çin Denizi’ne kadar; örnek yer: Hodu-ri, Haeryong-myon, Sungju-gun, Chollanam-do, güney Kore.
P. malaccensis: Endonezya’dan Filipinler’e kadar; örnek yer: Singapur.
P. minutus: Andaman Denizi, Tayland, Java, Filipinler ve Avustralya’yı kapsayan geniş bir alan; örnek yer: Sumatra, Endonezya.
P. modestus: Güney Japonya’dan Kore’ye, güneye doğru Hong Kong’a kadar; örnek yer: Çusan, Çin.
P. novaeguineaensis: Kuzey Avustralya, Yeni Gine (Endonezya) ve Fly Nehri deltası, Papua Yeni Gine; örnek yer: Merauke, Yeni Gine.
P. novemradiatus: Bengal Körfezi, doğu Hindistan’dan güney Tayland’a kadar.
P. pusing: Sadece Endonezya’nın Sumba Adası.
P. spilotus: Sadece Malacca Boğazı (Sumatra ve yarımadasal Malezya); örnek yer: Tebing Tinggi, Sumatra, Endonezya.
P. takita: Kuzey Avustalya ve Papua Yeni Gine (Fly Nehri); örnek yer: Shaol Koyu, Avustralya.
P. variabilis: Güneydoğu Asya, Malacca Boğazı’ndan Sulu Denizi’ne (Tayland, Malezya, Vietnam, Endonezya) kadar; örnek yer: Cilacap, Java, Endonezya.
P. walailakae: Malacca Boğazı, güneydoğu Hindistan; örnek yer: Andaman Denizi, güney Tayland.
P. waltoni: İran Körfezi’nden Hindistan’ın batı kıyılarına kadar; örnek yer: Irak ve Pakistan.
P. weberi: Kuzey Avustralya, Irian Jaya ve Papua Yeni Gine; örnek yer: Noord ve Lorentz Nehirleri, Irian Jaya, Endonezya.

— Pseudapocryptes cinsi
Ps. borneensis: Malay ve İndo-Çin yarımadaları.
Ps. elongatus: Hindistan’ın doğu kıyılarından güney doğu Asya’ya kadar; örnek yer: Tranquebar, Hindistan.

— Scartelaos cinsi
S. cantoris: Andaman Adaları.
S. gigas: Çin, Kore, Tayvan.
S. histophorus: Pakistan’dan Japonya ve Avustralya’ya kadar; örnek yer: Ganj Deltası, Hindistan.
S. tenuis: İran Körfezi’nden Pakistan’a kadar; örnek yer: Karaçi, Pakistan.

— Zappa cinsi
Z. confluentus: Sadece Papua Yeni Gine.

KAYNAK