Sivrisinek ve keneler neden belirli insanları seçer?

Etrafta onlarca insan varken sivrisineğin birinin neden sizin kollarınıza dadandığına öfkeyle karışık şaşkınlıkla tepki verebilirsiniz.

Peki, sokucu böceklerin adamına göre davrandığı doğru mu?

Sokucu ya da ısırıcı böcekler (pire, sinek, uyuzböceği, sivrisinek, kene gibi) asalak olacakları “ev sahiplerini” saldıkları ya da yaydıkları kimyasal ipuçları aracılığıyla saptar ve bulurlar. Kimyasal ipuçlarından kasıt uçucu organik bileşiklerdir ve bu bileşikler deri üstündeki mikropların bez salgılarını metabolize etmesinden sonra üretilir. Yani bir insanın uçucu organik bileşikleri, derideki biteyin (flora) ürettiği ürünlerdir. İşte sokucu böcekler de kimi sokacağına bu bileşikleri “okuyarak” bilirler.

Derideki bezler apokrin ve ekrin ter bezleri ile sebaköz, yani yağbezlerinden oluşur.

Özetlersek:

İnsan derisinde bezler vardır. Bu bezler ter bezleri ve yağ bezleri olarak ikiye ayrılır. Ter bezleri kendi arasında ekrin ve apokrin diye ikiye ayrılır. Ekrin bezlerinin salgıları su, tuz, protein, aminoasit, üre ve laktik asittir. Apokrin bezlerinin salgıları ise su, lipit, protein ve feromonlardır. Yağ bezleri ise sadece lipit ve ölü lipit hücresi atar.

İnsan kokusu nasıl oluşur?

İnsan kokusunda 400’den fazla bileşik vardır. Bu bileşiklerden hangisinin ya da hangilerinin sokucu böcekleri  daha çok çektiği konusunda yeterli çalışma mevcut değil. Ancak Afrika sıtmasını yayan Anopheles gambiae sensu stricto sivrisineği üzerine 48 yetişkin erkekle yapılan bir çalışmada, böceğin derisinde daha çeşitli bakteri olan bireyleri daha çok soktuğu bulunmuştu.  Başka bir çalışmada ise bu sıtma böceğinin, insan lökosit antijen geni Cw*07 taşıyan insanları daha çok “tercih ettiği” bulunmuştu.

Kişinin genetiği cilt sıcaklığı, nemlilik profili ve metabolizma hızını da etkiliyor ki dönüşlü olarak bu üç etmenin sokucu böcekleri çekme konusunda etkili olduğu biliniyor. Metabolizma hızı lokal karbondioksit seviyelerine tesir ediyor. Karbondioksit amonyak, laktik asit ve diğer alifatik karboksilik asitlerle bir araya geldiğinde sivrisinek gibi sokucu böceklere davetiye çıkarıyor.

Her insanın kendine has uçucu organik bileşikleri, genetiği ve deri mikrop profili vardır. Aynı şekilde her sokucu böceğin de kendilerine has koku alıcıları vardır. Bu iki parametrenin uyumlu şekilde bir araya gelmesi böceklerin bazı insanlara daha çok sokmasıyla sonuçlanıyor.

Kişinin yaşantısı, özellikle de beslenme düzeni insanın mikrobiyom profilini şekillendiren bir etmendir. Yani bu konuda araştırmalar ve bulgular çoğaldıkça, insanların beslenme düzeninde değişiklikler yaparak sokucu böceklerden kurtulmaları gelecekte mümkün gözüküyor.

Benzer bir durum kenelerin neden bazı köpekleri seçtiğini de açıklıyor. Tabii kenelerin köpekleri seçmesinde köpeğin genel sağlığı da önemli bir etmen. Sağlıklı köpekler keneler koloni kuramadan önce onlardan kurtulabildiği için kene genelde sağlıksız, hasta köpeklere dadanıyor.